In de editie van het luxe magazine ‘voor miljonairs’, genaamd Quote (je moet er €12,50 voor neerleggen!) stond in de laatste editie een heel uitgebreid artikel, wel 8 pagina’s, over ‘voluntourism’. En jawel, het is weer ‘van dik hout zaagt men planken’. Het is artikel is geschreven door Sander Schimmelpenninck zelf, de hoofdredacteur. Of door een ghostwriter in zijn naam, dat lijkt me zelfs nog wat waarschijnlijker.
De titel is al pakkend: “Moeder Theresa”. En dan de intro: ‘Vrijwilligerswerk en filantropie zijn mooi, maar als je vergeet voor wie je het doet, loop je de kans dat je meer kwaad doet dan goed. Bovendien bestaat het risico dat je bijdraagt aan bedenkelijke verdienmodellen.”
Op zich valt met deze introductie nog een genuanceerd artikel te verwachten. Maar dat komt er dus niet. Het artikel is deels online beschikbaar op de Quote-website. Je kunt het wel integraal tegen betaling op Blendle zien. Jammer dus, dat we het artikel hier niet geheel kunnen tonen. Schimmelpenninck belicht in het verhaal alle negatieve kanten van internationaal vrijwilligerswerk. Naarmate het artikel vordert, wordt het steeds erger. Op het einde wordt duidelijk: “Het concept vrijwilligerstoerisme is per definitie onmogelijk; het duidt op schrijnende ongelijkheid. Als je goed wilt doen, is het heel simpel: maak geld over naar een erkende instelling.”
Natuurlijk vinden wij er ook wat van. Het lastige met dit soort media-aandacht is niet zozeer, dat “het niet klopt”, het gaat altijd over de eenzijdige benadering, die elke nuance onmogelijk maakt.
Kijk, dit roept dus om een reactie van onze kant. Hieronder kun je de brief lezen, die we vanuit Volunteer Correct rechtstreeks naar Schimmelpenninck hebben gestuurd. We zijn benieuwd, of hij er iets mee doet.
= = = = = = = = =
Beste Sander,
Als vertegenwoordiger van Vereniging Volunteer Correct, de landelijke branchevereniging van aanbieders van verantwoord en duurzaam internationaal vrijwilligerswerk, wil ik graag reflecteren op je artikel over ‘Voluntourism’.
Je begint je artikel met de volgende zin: “Vrijwilligerswerk en filantropie zijn mooi, maar als je vergeet voor wie
je het doet, loop je kans dat je meer kwaad doet dan goed.”
Je hebt helemaal gelijk met deze zin. Maar in het artikel kom je in het geheel
niet meer terug op de optie, die je hier nog wel impliciet noemt: als je NIET
vergeet voor wie je het doet. Daardoor wek je de schijn, dat…. eigenlijk
iedereen vergeet waarom-ie het doet. Wij vinden dat hierdoor de positieve kant
van verantwoord duurzaam vrijwilligerswerk onrecht wordt aangedaan. Waardoor
wij van mening zijn dat het artikel een gedeelte objectieve benadering tekort
komt en daarmee de geloofwaardigheid in het geding komt. Onze veronderstelling
is dat de QUOTE een compleet beeld nastreeft en zijn publiek wil bieden.
Waarom dan toch een artikel, dat hyper-tendentieus het gehele internationale vrijwilligerswerk in een zwart daglicht stelt? Waarom dan eindigen met de ‘conclusie’, dat je beter niét naar de bedoelde landen kunt gaan en beter op afstand financieel kunt helpen, om zo te voorkómen dat je aanwezigheid en gedrag schade aanricht? Er was toch ook nog een optie, dat je NIET vergeet voor wie je het doet? Je zei het zelf!
Voor mij is het, ten aanzien van je verhaal in
Quote, belangrijk twee dingen aan te geven.
Ten eerste: dat alle anekdotiek huiveringwekkend is; dat deze praktijken
werkelijk bestaan en dat we er alles aan moeten doen, om dit soort toestanden
te bestrijden. Mede met het oog daarop is Vereniging Volunteer Correct opgericht.
Er is inderdaad nog veel te verbeteren alsook de noodzaak toekomstig
geïnteresseerde vrijwilligerswerk nog beter te informeren zodat de juiste
keuzes gemaakt kunnen worden.
Maar ten tweede wil ik jou – en met jou de hele
wereld – vertellen, dat internationaal vrijwilligerswerk ook ánders kan zijn en
dat dit andere vrijwilligerswerk, heel verantwoord, ook heel erg realiteit is.
De afgelopen jaren is het internationaal vrijwilligerswerk met ongeveer 50% áfgenomen.
Dit in tegenstelling tot jouw veronderstelling, dat het nog hand-over-hand
toeneemt. Deze afname is deels terecht – minder mensen naar fout
vrijwilligerswerk -, doch deels ook heel erg jammer, omdat het gehele domein van
internationaal vrijwilligerswerk in het verdomhoekje wordt gedreven en
geschreven en er dus ook veel minder mensen op verantwoorde wijze
vrijwilligerswerk gaan doen.
En als je in oogschouw neemt hoe belangrijk internationaal duurzaam en verantwoord vrijwilligerswerk ook voor gemeenschappen in het buitenland kan zijn, zij hier direct negatief mee maken krijgen en zij hierdoor ook worden getroffen. Dit kan niet de insteek van de media berichtgeving zijn.
Bij Vereniging Volunteer Correct (www.volunteercorrect.nl) zijn organisaties aangesloten, die zich houden aan een kwaliteitsrichtlijn. Onze leden zijn overtuigd van de kracht van internationaal vrijwilligerswerk als concept. Het gaat niet of slechts deels om ‘ontwikkelingshulp’. De kern ligt veeleer in de impactvolle interculturele ‘ontmoeting’. We zijn het absoluut óneens met jou, waar je stelt, dat je beter thuis kunt blijven en geld kunt storten. Dat is in onze optiek een zeer eenzijdige belichting en naast het feit dat het makkelijk klinkt – stort maar geld – mis je ook het belangrijke aspect dat het bij een Nederlandse vrijwilliger tot een verrijking van inzichten kan leiden die ook voor een veranderde kijk op culturen kan zorgen. Daarnaast starten vele vrijwilligers langdurige initiatieven op die continuerend projecten in het buitenland blijven ondersteunen. Dus op die manier blijft een andere cultuur een vreemde cultuur en blijf jij thuis met een totaal verkokerd beeld van je eigen én ook die andere cultuur. Natuurlijk zijn wij ons ervan bewust, dat er een onoverkomelijke ‘mismatch’ zit in het eenrichtingsverkeer van internationaal vrijwilligerswerk. Het ware beter, als échte ‘exchange’ mogelijk zou zijn. Financieel-economisch is dat echter irreëel, tenzij ik een beroep zou mogen doen op het exclusieve contingent Nederlanders dat je Quote-lezers zou mogen noemen. Maar dit is onvoldoende grond om dan maar te zeggen, dat je dan ook vanuit het westen dáár maar niet naartoe moet. Bovendien geldt dan louter nog, dat sprake wordt van een inwisseling voor een ándere consumptieve besteding, waarvan het maar de vraag is, of die verantwoorder en duurzamer is.
Natuurlijk ligt in het ‘voluntourism’-concept
besloten, dat vrijwilligerswerk aan toerisme wordt gekoppeld. Ook dat hoeft nog
niet zo verkeerd te zijn, als je er maar verantwoord mee omgaat. Nog een paar
weken rondreizen nadat je twee maanden aan een interessant project hebt
gewerkt, niks mis mee. Vooral ook goed voor de lokale economie en verdere inzichten
in de cultuur en het land. Je doet het dan tenminste wel met wat meer bagage,
enige kennis van de lokale taal en meer begrip voor de lokale cultuur.
Er zijn honderden verhalen te vertellen die een heel ander licht werpen op
internationaal vrijwilligerswerk. Ik noem er hierbij, ter illustratie, eentje.
Uit het aanbod van projecten van een van onze leden.
In een Afrikaans land kun je meewerken aan een
lokaal microfinancieringsproject. Het project is opgezet door een lokale kleine
ontwikkelingsorganisatie. Zo’n 400 kleine ondernemers, meest in de directe
verkoop van landbouwproducten, veelal van eigen grond, maar ook kappers,
taxichauffeurs, winkeleigenaren, krijgen een kortlopende lening (geen
buitenlands geld) en worden ondersteund bij de ontwikkeling van hun ‘business’.
Het is een zelfvoorzienend fonds: uit de rente worden weer nieuwe leningen
verstrekt. Als vrijwilliger of stagiair lever je een bijdrage aan beheer en
ontwikkeling van het project. Je leert de deelnemers aan het project kennen, werkt
mee aan beheer, administratie en verslaglegging, interviewt de deelnemers,
geeft advies en verleent hand- en spandiensten. Alles onder de directe leiding
van de lokale projectmanager.
Meewerken aan dit project is een geweldige ervaring. Je leert hoe de mensen in
Afrika zelf bezig zijn met het verbeteren van hun levensomstandigheden en haakt
in op een positieve, ontwikkelingsgerichte kans om mensen in een andere cultuur
te leren kennen.
En ik denk niet, dat je meewerkend aan zo’n project, ooit vergeet voor wie je
het doet. Ook al doe je het voor een groot deel gewoon voor jezelf. En ook dat
hoeft niet slecht te zijn.
Het zou nou zó leuk zijn, als goede projecten eens in het zonnetje wordt gezet. Er zijn er zóveel! Bijvoorbeeld in de volgende editie van Quote. Graag bieden we jou de mogelijkheid ter plekke een verantwoord duurzaam project te bezoeken om zo via eigen ervaring en inzicht te berichten op wat je ter plekke hebt gezien en ervaren.
Hartelijke groet,
Niko Winkel
namens Vereniging Volunteer Correct