De laatste maand waren er enige aanleidingen voor de media om zich wederom te richten op de praktijk van het internationaal vrijwilligerswerk. Ten eerste betrof het de politieke aandacht voor het weeshuistoerisme. Dit als gevolg van een hoorzitting van de Tweede Kamer over een nota van VVD-Tweede Kamerlid Van Haga. Ten tweede betrof het een nieuw boek over internationaal vrijwilligerswerk: ‘De derde wereld op je CV’ van Judith v.d. Kamp.
Een drietal
publicaties (twee artikelen en een podcast) demonstreren hoe ‘de media werken’.
Zie hier de titels van de drie publicaties: “Ga niet naar Ghana” (Volkskrant), “O nee hè – weer een westerse vrijwilliger!” (NRC) en “Vrijwilligerswerk in het buitenland is
helemaal niet zo’n goed idee” (HUMAN).
Je zou dus denken: de artikelen zijn vast heel negatief over internationaal
vrijwilligerswerk. Maar gek genoeg is dat niet in het geval. Deze titels zijn
het gevolg van de stimulans van de eindredacteur om een ‘zo pakkend mogelijke
kop’ te etaleren.
Weeshuistoerisme
De aandacht voor het prachtige boek van Judith van de Kamp wordt gekoppeld aan het debat over het weeshuistoerisme, aan de algemene kritiek op de commercialisering van het internationaal vrijwilligers en hoe het geleidelijk een ‘toeristisch model’ is geworden.
Iedereen is het ermee eens, dat je werken in een weeshuis af moet raden. Het kabinet doet nu onderzoek. We zijn heel benieuwd wat hieruit voortkomt.
Er zitten echter twee kanten aan, die óók om aandacht vragen. Aandacht die er niet of nauwelijks voor is. Ten eerste: alle plekken waar kinderen residentieel verblijven worden nu ‘weeshuizen’ genoemd. De constatering dat in weeshuizen lang niet alle kinderen wees zijn, brengt dit automatisch met zich mee. Hoe monitoren we nu eigenlijk wat een weeshuis is en wat niet?
Ten tweede: naast het werken met kinderen, of dat nu in een weeshuis is of op een school, zijn er heel veel andere opdrachten en projecten waaraan je kunt werken als vrijwilliger en waar je inzet daadwerkelijk van toegevoegde waarde kan zijn. Het lijkt er nu bijkans op, dat onder internationaal vrijwilligerswerk domweg ‘internationaal vrijwilligerswerk met kinderen’ wordt verstaan.
Natuurlijk, ook als je op een school les gaat geven is er het risico dat je ongewild de werkplek van een lokale leraar overneemt. Daar moet zowel de uitzendende organisatie als de vrijwilliger alert op zijn. Maar dat houdt nog niet in, dat je op zeer verantwoorde wijze de staande lokale leerkrachten assisteren kunt met bijles, aandacht voor specifieke individuele kinderen, met creatieve vakken, met sportactiviteiten. Dit zijn elementen waar men in een ontwikkelingsland – alleen al door het grote aantal kinderen in één klas – doorgaans niet aan toekomt. De inzet van vrijwilligers kan dus weldegelijk toegevoegde waarde leveren voor de ontwikkeling van de lokale staf en de kwaliteit van het onderwijs.
Anekdotes
In het boek van Judith van de Kamp wordt uitvoerig ingegaan op vrijwilligersinzet in gezondheidszorg, in ziekenhuizen. Ook daar kan zóveel fout gaan, Judith beschrijft het met prachtige anekdotes. Maar ze benadrukt daarnaast, dat het heel goed kan zijn om een tijdje als vrijwilliger te functioneren in een ziekenhuis in Afrika. De titel van het artikel in de Volkskrant: “Ga niet naar Ghana” is een gigantische misser met voor het internationaal vrijwilligerswerk desastreuze consequenties. En zo’n titel als van het NRC-artikel – “O nee hè – weer een westerse vrijwilliger” – jaagt potentieel geïnteresseerde vrijwilligers-in-spé weg. Bovenal creëert het een algemeen gevoel, dat het doen van internationaal vrijwilligerswerk verderfelijk is en dat je ethische grenzen overtreedt, wanneer je hier een onderdeel van wilt zijn.
Natuurlijk, er zijn genoeg organisaties die onvoldoende werk maken van het voorbereiden van a.s. vrijwilligers op hun interculturele uitdaging, er zijn organisaties die onvoldoende zorg dragen voor het verwachtingenmanagement bij de werkplekken van de vrijwilligers in den vreemde en er zijn grote culturele verschillen, die maken dat het erg moeilijk is om binnen het arrangement alle belangen in evenwicht te houden.
Maar internationaal vrijwilligerswerk als concept is één van de mooiste middelen om een werkelijke ‘out of the box’-ervaring op te doen. Het is een uitdaging om er een eerlijke, verantwoorde en duurzame format voor te creëren, met een waardevol dienstverleningsaanbod voor de a.s. vrijwilliger of stagiair. Er zijn in Nederland veel organisaties, die deze uitdaging oppakken en dat ook al jarenlang doen! Deze praktijk hunkert naar positieve aandacht!
Vereniging Volunteer Correct zet zich daarvoor in! Alleen zo kan de spiraal van de negatieve framing van internationaal vrijwilligerswerk worden doorbroken.
Niko Winkel, namens bestuur VVC, april 2019
Naschrift: HUMAN heeft de titel van de podcast inmiddels op ons verzoek gewijzigd.