In 2020 hebben onderzoekers van de Radboud Universiteit, Ecorys en Bureau Beke de handen ineengeslagen om in opdracht van het ministerie van Buitenlandse zaken zicht te krijgen op het fenomeen ‘weeshuistoerisme’ – wie houdt zich hiermee bezig en wie is verantwoordelijk?
Een belangrijke bevinding in het onderzoek was dat het gebrek aan nuance in de maatschappelijke discussie – waarvan de term ‘weeshuistoerisme’ zelf indicatief is – er mede voor zorgt dat het fenomeen in stand gehouden wordt. Deze bevinding hebben de onderzoekers met meer diepgang en argumentatie uiteen kunnen zetten in een recente publicatie in het Journal of International Development.
In dit artikel leggen de onderzoekers uit dat het maatschappelijk debat en de academische literatuur aanbieders van internationaal vrijwilligerswerk teveel over 1 kam scheren. Vaak wordt er enkel een onderscheid gemaakt tussen organisaties gericht op het bieden van ‘ontwikkelingswerk’ enerzijds, en toerisme anderzijds. Het maatschappelijk debat richt zich dan ook met name op die organisaties die ‘verdacht worden’ van het aanbieden van toerisme: relatief kortdurende reisjes waar vrijwilligers zonder enige kunde of ervaring kinderen kunnen knuffelen – mits ze daar grof geld voor neerleggen.
Het artikel laat zien dat door het gebrek aan nuance in het maatschappelijk debat er een waterbed-effect lijkt op te treden. Organisaties wiens hoofddoelstelling het bieden van internationaal vrijwilligerswerk of -toerisme is waren relatief snel met het reageren op dit maatschappelijk debat. Veel aanbieders hebben hun samenwerking met ‘weeshuizen’ of soortgelijke residentiele zorginstellingen herzien. Daarentegen lijkt de grootste groep aanbieders zich niet aangesproken te voelen door het maatschappelijke debat. Dit zijn vooral kleinschalige organisaties die een of enkele ‘eigen’ projecten beheren in “het mondiale zuiden” – zij staan bekend als particuliere initiatieven. Het faciliteren van internationaal vrijwilligerswerk is niet hun hoofddoelstelling, laat staan dat zij zichzelf zien als reisorganisatie. Desondanks zijn zij gezamenlijk de grootste aanbieder van internationaal vrijwilligerswerk vanuit Nederland. Het artikel onderstreept daarmee het belang van nuance om internationaal vrijwilligerswerk duurzaam te verbeteren.
Simon Kuijpers-Heezemans
(één van de onderzoekers)